Sản giật là gì?
Sản giật ở thú cưng, đặc biệt là chó, là một tình trạng nghiêm trọng xảy ra sau khi sinh do cơ thể mẹ bị hạ canxi máu (hypocalcemia). Canxi là khoáng chất đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa huyết áp và co cơ, bao gồm cả co cơ tử cung, tuyến vú và toàn bộ hệ thống cơ vân. Sau khi sinh, lượng canxi cần thiết để tiết sữa tăng mạnh, khiến cơ thể chó mẹ bị thiếu hụt canxi một cách nghiêm trọng nếu không được bổ sung đúng cách. Kết quả là chó có thể bị run rẩy, co giật, thậm chí tử vong nếu không được can thiệp sớm.
Thật mỉa mai, việc bổ sung canxi trong thời kỳ mang thai lại làm tăng nguy cơ mắc sản giật sau sinh, do cơ thể quen với việc được “hỗ trợ từ ngoài” và ngưng sản sinh cơ chế cân bằng nội sinh. Tình trạng này phổ biến ở chó giống nhỏ có đàn con đông, nhưng vẫn có thể xảy ra ở bất kỳ giống chó nào, kể cả với số lượng con ít. Trường hợp sản giật ở mèo ít gặp hơn nhưng không phải là không có.
Dấu hiệu của sản giật ở chó và mèo
Trong những ngày đầu sau sinh, chó hoặc mèo mẹ có thể xuất hiện các biểu hiện lạ như run rẩy nhẹ, khó đứng vững, thở nhanh hoặc bồn chồn. Những triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với sự mệt mỏi sau sinh thông thường, nhưng thực chất là dấu hiệu sớm của việc hạ canxi.
Khi bệnh tiến triển nặng hơn, chó mẹ có thể bắt đầu run giật toàn thân, co cứng cơ, lắc đầu liên tục, nằm một chỗ, và cuối cùng là co giật như động kinh. Một số trường hợp có thể sốt cao, nhịp tim tăng và không nhận biết con. Những cơn co giật này nếu không được xử lý kịp thời có thể khiến chó tử vong chỉ sau vài giờ.
Chú ý rằng dấu hiệu đầu tiên thường rất mơ hồ: thở gấp, bồn chồn, dùng chân cào mặt, bỏ con hoặc không cho con bú. Nếu thấy những biểu hiện này, bạn nên liên hệ bác sĩ thú y ngay lập tức.
Nguyên nhân của sản giật
Nguyên nhân chủ yếu gây sản giật là việc cạn kiệt canxi trong máu do nhu cầu tiết sữa cao. Trong giai đoạn cuối thai kỳ, cơ thể mẹ sử dụng nhiều canxi để hình thành xương cho bào thai. Sau sinh, nhu cầu canxi còn tăng mạnh hơn nữa để sản xuất sữa cho đàn con.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ sản giật bao gồm:
- Cho chó mẹ ăn khẩu phần tự nấu thiếu cân bằng, đặc biệt là dùng nhiều nội tạng.
- Bổ sung canxi quá sớm trong giai đoạn mang thai, khiến tuyến cận giáp bị ức chế hoạt động.
- Chó giống nhỏ nhưng đẻ lứa nhiều con, tạo áp lực lớn về mặt chuyển hóa.
- Chó mẹ sinh con liên tiếp nhiều lứa mà không được hồi phục đầy đủ giữa các kỳ sinh sản.
Chẩn đoán
Việc chẩn đoán sản giật cần dựa trên cả lâm sàng và xét nghiệm. Bác sĩ thú y sẽ khám tổng quát và đánh giá các triệu chứng liên quan. Nếu nghi ngờ sản giật, họ sẽ tiến hành xét nghiệm máu để đo nồng độ canxi ion hóa – chỉ số duy nhất có giá trị xác định tình trạng hạ canxi.
Ngoài ra, nhịp tim cao và thân nhiệt tăng cũng là những dấu hiệu hỗ trợ trong việc xác định bệnh lý.
Điều trị sản giật
Trong trường hợp cấp tính, chó mẹ cần được truyền canxi tĩnh mạch (IV calcium) để nâng mức canxi trong máu lên mức an toàn. Quá trình truyền cần theo dõi sát nhịp tim qua máy điện tim (ECG), vì truyền nhanh có thể gây loạn nhịp tim hoặc ngừng tim nếu không được kiểm soát tốt.
Sau khi chó mẹ ổn định, bác sĩ sẽ kê canxi dạng uống để duy trì mức ổn định trong vài ngày đến vài tuần. Việc điều trị cũng đi kèm với các thuốc chống co giật nếu cơn co kéo dài, hoặc thuốc an thần nhẹ để giảm kích thích thần kinh trung ương.
Một phần quan trọng trong quá trình hồi phục là tách con ra khỏi mẹ ngay khi có thể – điều này làm giảm nhu cầu tiết sữa, từ đó giảm tiêu hao canxi. Thông thường sau 3–4 tuần, chó con có thể được tập ăn dặm và cai sữa dần. Ngoài ra, chế độ ăn của chó mẹ cần được chuyển sang loại thức ăn dành cho giai đoạn hồi phục, giàu đạm và khoáng chất thiết yếu.
Theo dõi và phòng ngừa tái phát
Sản giật có thể tái phát trong cùng lứa hoặc ở các lần sinh sau, vì vậy cần theo dõi sát thú cưng trong 1–3 tuần sau khi điều trị, đặc biệt nếu chó mẹ vẫn đang cho con bú.
Việc phòng ngừa sản giật không chỉ nằm ở việc bổ sung canxi hợp lý mà còn ở khẩu phần ăn đầy đủ dinh dưỡng, phù hợp với nhu cầu chuyển hóa của chó mẹ. Lưu ý rằng không nên bổ sung canxi trong thời kỳ mang thai nếu không có chỉ định cụ thể của bác sĩ, vì điều này có thể phản tác dụng và gây mất cân bằng canxi máu sau sinh.
Thay vào đó, chỉ nên bổ sung canxi trong giai đoạn tiết sữa hoặc ngay khi phát hiện dấu hiệu cảnh báo đầu tiên. Những chó mẹ có tiền sử sản giật nên được theo dõi sát trong tất cả các kỳ sinh về sau.
Tiên lượng và kết luận
Với chẩn đoán sớm và xử lý kịp thời, sản giật là một bệnh có thể điều trị hiệu quả. Hầu hết thú cưng có thể hồi phục trong vài giờ và xuất viện trong cùng ngày. Tuy nhiên, nếu để diễn tiến đến giai đoạn co giật nặng, nguy cơ tử vong tăng cao và có thể để lại di chứng thần kinh.
Việc hiểu đúng về sản giật, đặc biệt đối với người nuôi chó giống nhỏ sinh nhiều con, là yếu tố then chốt giúp phát hiện và xử lý nhanh chóng. Đảm bảo khẩu phần ăn cân đối, theo dõi hành vi sau sinh, và không tự ý bổ sung khoáng chất trong thai kỳ sẽ giúp thú cưng của bạn có một hành trình sinh nở an toàn và khỏe mạnh.
