Chó là vật nuôi trung thành, nhưng cũng có thể gây nguy hiểm nếu không được huấn luyện hoặc kiểm soát đúng cách. Một trong những hành vi thường bị hiểu sai là hành vi cắn. Không phải cú cắn nào cũng giống nhau – mỗi cú cắn mang mức độ nghiêm trọng và thông điệp riêng. Việc phân biệt được các cấp độ cắn sẽ giúp chủ nuôi hiểu tâm lý chó, can thiệp đúng lúc và tránh những hậu quả đáng tiếc.
Tiến sĩ Ian Dunbar – một chuyên gia hành vi động vật nổi tiếng – là người đầu tiên phân loại hành vi cắn thành 6 cấp độ. Sau đó, hệ thống này được bác sĩ thú y Sophia Yin điều chỉnh lại để áp dụng thực tiễn hơn. Dưới đây là mô tả chi tiết từng cấp độ từ Thú Y Quận 8 cung cấp.
Cấp độ 1: Cắn cảnh báo (pre-bite)
Ở mức độ này, chó chỉ gầm gừ, táp gió hoặc đớp không trúng – hoàn toàn không có tiếp xúc vật lý với người hoặc vật thể bị đe dọa. Mọi chuyện dừng lại ở mức “đe dọa” và “cảnh báo”.
Đây là tín hiệu sớm cho thấy chó đang cảm thấy bị đe dọa, lo lắng hoặc quá tải cảm xúc. Nếu hành vi của người tiếp xúc không phù hợp (ví dụ: tiếp cận quá nhanh, vuốt ve khi chó đang ăn), chó sẽ dùng phản xạ này để tự vệ.
Chủ nuôi cần nhận ra dấu hiệu sớm này, không được phạt hoặc triệt tiêu phản xạ cảnh báo, vì khi bị dồn ép, chó có thể cắn thật mà không cảnh báo nữa – trở nên nguy hiểm hơn.
Cấp độ 2: Cắn nhẹ hoặc rất kiềm chế (near-bite or inhibited bite)
Chó có thể táp trúng da hoặc áo quần, để lại dấu răng nhưng không gây vết thương xuyên da. Có thể nó chỉ ngậm nhẹ, hoặc chạm răng nhưng không cắn sâu. Hành vi này thể hiện chó vẫn còn khả năng kiểm soát bản thân.
Mức độ này thường gặp khi chó quá kích thích hoặc sợ hãi, nhưng chưa có ý định gây sát thương. Tuy nhiên, nếu không được can thiệp đúng lúc, những cú cắn kiềm chế này có thể tiến triển thành cắn thực sự.
Cấp độ 3A: Cắn một lần xuyên da nông
Chó cắn một lần, để lại vết xuyên da nhưng nông hơn chiều dài răng nanh. Mức độ này dù không quá nghiêm trọng nhưng vẫn gây đau đớn và cần được báo cáo nếu nạn nhân phải điều trị y tế.
Ngay khi chó cắn đến cấp độ 3A, nó sẽ bị xem là rủi ro pháp lý vĩnh viễn – kể cả nếu sau này chó được huấn luyện hành vi tốt hơn. Chủ nuôi nên bắt đầu huấn luyện hành vi ngay lập tức.
Cấp độ 3B: Cắn nhiều lần xuyên da nông
Khác với 3A, chó cắn nhiều lần liên tiếp – mỗi cú cắn đều nông hơn chiều dài răng nanh. Điều này cho thấy chó đang ở trạng thái kích thích cao, không còn kiểm soát hoặc phân tích tình huống trước khi cắn.
Hành vi này nguy hiểm hơn 3A do thể hiện chó phản ứng theo bản năng, không còn suy nghĩ giữa các lần cắn.
Cấp độ 4: Cắn sâu xuyên da và lắc đầu
Chó cắn một lần nhưng vết thương sâu hơn chiều dài răng nanh, hoặc có dấu hiệu lắc đầu – gây rách mô hai bên vết cắn. Đây là cấp độ rất nghiêm trọng và thường dẫn đến thương tật lâu dài.
Cắn ở cấp độ 4 cho thấy chó đã vượt ngưỡng kiềm chế và hành vi cắn không còn mang tính phòng vệ nữa. Nó thể hiện sự tích tụ dài hạn của căng thẳng, lo âu hoặc thiếu can thiệp hành vi từ trước.
Chó cắn cấp độ 4 có thể gây nguy hiểm cho cả trẻ em và người lớn, và nên được đánh giá bởi bác sĩ hành vi thú y chuyên sâu.
Cấp độ 5: Cắn nhiều lần với vết thương sâu
Ở cấp độ này, chó không chỉ cắn sâu mà còn lặp lại hành vi nhiều lần trong cùng một sự kiện. Đây thường là hậu quả của quá trình tập luyện sai lầm, dồn nén cảm xúc, hoặc phản xạ từ các cú sốc tâm lý trước đó.
Một số chó cắn cấp độ 5 có thể phản ứng mạnh chỉ vì một tình huống tưởng chừng vô hại. Lúc này, chó đã mất khả năng phân biệt nguy cơ thực tế – dẫn đến phản ứng cực đoan, khó kiểm soát.
Cấp độ 6: Gây tử vong hoặc ăn xác
Cấp độ cao nhất – khi chó giết chết nạn nhân hoặc ăn xác. Điều đáng sợ là điều này không chỉ xảy ra ở chó lớn hoặc hung dữ – ngay cả chó nhỏ hoặc chó con cũng có thể gây tử vong cho trẻ sơ sinh nếu không được giám sát.
Tình trạng này thường liên quan đến rối loạn hành vi nghiêm trọng, không phân biệt được phản xạ bảo vệ bản thân với hành vi sát thương thực sự. Một số chó cắn ở mức này do quá sợ hãi, hoặc phản ứng từ môi trường nuôi dưỡng tồi tệ, bạo lực.
Khi chó bạn có hành vi cắn – bạn nên làm gì?
Nếu chó đã từng thể hiện hành vi cắn ở cấp độ từ 2 trở lên, đừng xem nhẹ. Hãy bắt đầu từ việc ghi nhận tình huống xảy ra: hoàn cảnh, ai là người bị cắn, phản ứng của chó, và mức độ tổn thương.
Sau đó, đưa chó đi đánh giá hành vi bởi chuyên gia (veterinary behaviorist hoặc certified trainer). Họ sẽ phân tích yếu tố dẫn đến hành vi và đề xuất kế hoạch cải thiện phù hợp.
Tuyệt đối không dùng hình phạt như đánh đập, nhốt biệt lập, hoặc triệt tiêu tiếng gầm – vì như vậy bạn đang loại bỏ cơ chế cảnh báo của chó, khiến cú cắn sau trở nên đột ngột và nguy hiểm hơn.
Hiểu rõ các cấp độ cắn ở chó là bước đầu tiên để bảo vệ chính bạn, người thân và cả chú chó của mình. Đừng đợi đến khi chó cắn thật mới hành động. Hãy quan sát kỹ các hành vi cảnh báo, nhận diện sớm các cấp độ từ 1 đến 3, và can thiệp bằng huấn luyện hoặc hỗ trợ hành vi kịp thời.
Một chú chó từng cắn không có nghĩa là chó “xấu” hay “vô dụng” – chúng có thể phục hồi 99,9% hành vi nếu được tiếp cận đúng cách.
